Τα μάτια σας «δεκατέσσερα»... από τον ήλιο

Μέσα στο κατακαλόκαιρο και τις... καυτές ημέρες, με το θερμόμετρο να σκαρφαλώνει στους 40, και βάλε, βαθμούς Κελσίου, δεν πρέπει μόνο να προσέχουμε να μην πάθουμε εγκαύματα στο δέρμα μας από τις ακτινοβολίες του ήλιου, αλλά και τα... μάτια μας. Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι ένας από τους εχθρούς των ματιών μας και αν δεν προσέξουμε, θα έχουμε σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα της όρασής μας. Η υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία των ασθενειών που επηρεάζουν τον οφθαλμό, σύμφωνα με τον Αντρέα Θεοχαρίδη, οπτομέτρη, ο οποίος συστήνει την προσοχή μας και μας συμβουλεύει πώς πρέπει να διαλέγουμε γυαλιά ηλίου και πώς πρέπει να προστατεύουμε τα μάτια μας από την ακτινοβολία του.

Τι είναι η υπεριώδης ακτινοβολία;

UV (ultraviolet) είναι η υπεριώδης ακτινοβολία η οποία βρίσκεται κάτω από το μήκος κύματος του ορατού φωτός. Αυτό σημαίνει ότι η UV έχει μήκος κύματος κάτω των 400nm και είναι αόρατη στο ανθρώπινο μάτι. Η υπεριώδης ακτινοβολία υποδιαιρείται σε τρεις κατηγορίες. UVA, UVB και UVC, σύμφωνα με τα μήκη κύματός τους. Η UVC ακτινοβολία έχει μήκη κύματος από 100 έως 280 nm. Η UVC ακτινοβολία είναι αποκλεισμένη από το στρώμα του όζοντος προς το παρόν, αλλά αργά επηρεάζεται από την τρύπα, η οποία σταδιακά μεγαλώνει σε μέγεθος. Η UVC ακτινοβολία είναι η μεγαλύτερη σε ενέργεια και προκαλεί τα σοβαρότερα προβλήματα υγείας.

Οι ακτίνες UVB έχουν λίγο μεγαλύτερα μήκη κύματος (280-315 nm) και χαμηλότερη ενέργεια από ότι η UVC ακτινοβολία. Αυτές οι ακτίνες φιλτράρονται μερικώς από το στρώμα του όζοντος, Η UVB ακτινοβολία είναι υπεύθυνη για την απελευθέρωση της μελανίνης στο δέρμα και προκαλεί το μαύρισμα. Η υπερβολική ακτινοβολία, όμως, δημιουργεί καρκίνο του δέρματος, αλλά και πρόωρη γήρανση του δέρματος. Οι ακτίνες UVA είναι πιο κοντά στο ορατό φως και έχουν μικρότερη ενέργεια από τις ακτίνες UVB και UVC. Η UVA ακτινοβολία μπορεί να περάσει ελεύθερα μέσα από τα εξωτερικά στρώματα της Γης και είναι η ακτινοβολία η οποία επηρεάζει περισσότερο τα μάτια μας αρνητικά.

Γιατί η υπεριώδης ακτινοβολία είναι επικίνδυνη για την όρασή μας;

H UV ακτινοβολία μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία των ασθενειών που επηρεάζουν τον οφθαλμό και τα διάφορα στρώματα. Διαφορετικά στρώματα του οφθαλμού απορροφούν διάφορους τύπους ακτινοβολίας. Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας απορροφά το ορατό φως, ο κρυσταλλοειδής φακός απορροφά κυρίως την ακτινοβολία UVA και τα εξωτερικά στρώματα του οφθαλμού, όπως ο κερατοειδής και ο επιπεφυκότας απορροφούν την ακτινοβολία UVΒ. 

Παρατεταμένη έκθεση ενός γυμνού οφθαλμού στον ήλιο αυξάνει τον κίνδυνο καταρράκτη, μια κατάσταση κατά την οποία ο κρυσταλλοειδής φακός του ματιού αλλάζει χρώμα στο γκρίζο και επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα όρασης. Άλλες συχνές παθήσεις που επηρεάζουν τους ανθρώπους το καλοκαίρι είναι το πτερύγιο, η τύφλωση χιονιού (snow-blindness) και η φωτοκερατίτιδα, καθώς και αρκετές μορφές καρκίνου του οφθαλμού, ιδιαίτερα καρκίνοι των βλεφάρων και λιγότερο της ίριδας. Το πτερύγιο είναι η επιπρόσθετη αύξηση του ιστού στον επιπεφυκότα και εμφανίζεται συνήθως στους ανθρώπους που είναι εκτεθειμένοι σε ηλιόλουστες καιρικές συνθήκες, στον αέρα και τη σκόνη. 

Οι παράγοντες κινδύνου 

 

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Η βλάβη στα μάτια από την υπεριώδη ακτινοβολία εξαρτάται από τους ακόλουθους παράγοντες: 

α) Τη γεωγραφική θέση: Τα επίπεδα της UV ακτινοβολίας είναι μεγαλύτερα σε τροπικές περιοχές, ιδιαίτερα κοντά στον Ισημερινό.

β) Υψόμετρο: Σε ψηλά υψόμετρα, η ακτινοβολία UV είναι πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με τα χαμηλότερα υψόμετρα.

γ) Ώρα της ημέρας: Τα επίπεδα ακτινοβολίας είναι μεγαλύτερα όταν ο ήλιος είναι ψηλά στον ουρανό, συνήθως από τις 10 π.μ. έως τις 2 μ.μ.

δ) Τοποθεσία: Η ακτινοβολία είναι μεγαλύτερη σε ανοιχτούς χώρους, ειδικά όταν υπάρχουν πολύ αντανακλαστικές επιφάνειες όπως χιόνι, άμμος και θάλασσα. Στην πραγματικότητα η έκθεση μπορεί σχεδόν να διπλασιαστεί όταν οι υπεριώδεις ακτίνες αντανακλώνται από το χιόνι και τη θάλασσα. Παραδόξως, η νεφοκάλυψη δεν επηρεάζει τα επίπεδα υπεριώδους ακτινοβολίας σημαντικά. Ο κίνδυνος στην έκθεση ακτινοβολίας UV μπορεί να είναι αρκετά υψηλός, ακόμη και στις μουντές ημέρες ή ημέρες νεφώσεως. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η υπεριώδης ακτινοβολία, η οποία είναι αόρατη στο γυμνό μάτι, διαπερνά τα σύννεφα.

Μέτρα προστασίας

 

Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τα μάτια μας από τον ήλιο και την υπεριώδη ακτινοβολία;

Η καλύτερη προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία είναι η αποφυγή της. Όσο λιγότερες είναι οι ώρες που ένα άτομο έχει εκτεθεί στον ήλιο, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να εμφανιστεί η ασθένεια. Η έκθεση στον ήλιο κατά τις μεσημβρινές ώρες πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγεται. Αν, ωστόσο, ένα πρόσωπο πρέπει να εκτίθεται στον ήλιο, τότε η χρήση των κατάλληλων γυαλιών ηλίου είναι περισσότερο από αναγκαία, μεγάλα καπέλα που καλύπτουν το πρόσωπο, καθώς και αντηλιακά λοσιόν με τη μεγαλύτερη δυνατή προστασία που πρέπει να καλύπτει το πρόσωπο αλλά και τα βλέφαρα. Η άμεση έκθεση και το βλέμμα στον ήλιο χωρίς τη χρήση σκούρων γυαλιών ηλίου μπορεί, επίσης, να προκαλέσει την πήξη της χρωστικής στον αμφιβληστροειδή, με αποτέλεσμα την απώλεια της όρασης στην κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδούς χιτώνα, όπου η όραση είναι εντονότερη.

Τα είδη των γυαλιών

 

Τι είδους γυαλιά ηλίου θα πρέπει να διαλέξουμε;

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα γυαλιά ηλίου ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο. Δεν τον αποτρέπουν. Κάθε φορά που ένα άτομο επιλέγει γυαλιά ηλίου, η πρώτη του έγνοια είναι να ζητήσει από τον οπτομέτρη ή τον οπτικό τα γυαλιά ηλίου να περιέχουν φίλτρο UV, που εμποδίζει την υπεριώδη ακτινοβολία. Τα γυαλιά ηλίου θα πρέπει να έχουν τουλάχιστον 98% παρεμπόδιση της UV ακτινοβολίας. Ιδανικά γυαλιά ηλίου για τα δεδομένα της Κύπρου είναι τα μεγάλα γυαλιά ηλίου με αρκετά σκουρόχρωμους φακούς, που καλύπτουν τόσο το μάτι όσο και το πρόσωπο, όσο το δυνατόν περισσότερο. Καλό θα ήταν τα χέρια να είναι χοντρά για αποφυγή λήψης ακτινοβολίας από τα πλάγια. Το χρώμα των φακών δεν έχει να κάνει τίποτα με την προστασία, αλλά φυσικά είναι προτιμότερο οι φακοί να είναι σκουρόχρωμοι. Δεν θα έπρεπε όμως οι οδηγοί να επιλέγουν γυαλιά ηλίου τα οποία είναι πολύ σκούρα.

Υπάρχουν πολλές κατηγορίες των γυαλιών ηλίου. Ποιες είναι και τι πρέπει να διαλέγουμε;

Τα γυαλιά ηλίου χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες, ανάλογα με το βαθμό που αφήνουν το φως να διαπερνά. Προσοχή, όμως, ο βαθμός που αφήνουν οι φακοί το φως να διαπεράσει, δεν έχει καμιά σχέση με την προστασία, παρά μόνο με την άνεση ένα άτομο να βλέπει σε διάφορες κλιματολογικές συνθήκες. 

Κατηγορία 0: Άχρωμο ή πολύ απαλό φίλτρο, διαπερατότητα για την ορατή ακτινοβολία 80 έως 100%, ιδανική για χρήση τη νύχτα.

Κατηγορία 1: Διαπερατότητα 43-80% για συννεφιά.
Κατηγορία 2: Διαπερατότητα 18-43% για τη διάρκεια της ημέρας, ελαφρά συννεφιά.
Κατηγορία 3: Σκοτεινό φίλτρο, διαπερατότητα 8-18%, για ηλιόλουστο καιρό.
Κατηγορία 4: Πολύ σκοτεινό φίλτρο, διαπερατότητα 3-8%, για ακραίες συνθήκες και μεγάλα υψόμετρα. Δεν είναι ιδανικό για χρήση στο αυτοκίνητο.


Οι σκούροι φακοί δίχως φίλτρο

 

Προσφέρουν οι σκούροι φακοί προστασία;

Οι σκούροι φακοί δίχως φίλτρο όχι μόνο δεν προσφέρουν προστασία του ματιού από την υπεριώδη ακτινοβολία, αλλά λειτουργούν αρνητικά. Ένας σκοτεινός φακός αναγκάζει την ίριδα να διαστέλλεται, επιτρέποντας να περάσει περισσότερο φως εντός του ματιού μέσω της κόρης και έτσι περισσότερες υπέρυθρες ακτίνες διαπερνούν. Τα γυαλιά ηλίου είναι εντελώς άχρηστα όταν δεν περιέχουν φίλτρο UV και δεν θα έπρεπε να θεωρούνται γυαλιά ηλίου, γι' αυτό θα έπρεπε τα γυαλιά ήλιου να προμηθεύονται από εξειδικευμένα οπτικά καταστήματα για τη σιγουριά του καταναλωτή. Υπάρχει λόγος γιατί τα γυαλιά ηλίου είναι ακριβά. Οι φακοί πρέπει να περιέχουν ακριβά φίλτρα, τα οποία περνούν από διάφορους ελέγχους και πρέπει να συμβαδίζουν με τους κανονισμούς υγειονομικής περίθαλψης.


Οι περισσότερες βλάβες σε νεαρή ηλικία

 

Τα παιδικά γυαλιά ηλίου είναι περισσότερο από αναγκαία;

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι περισσότερες βλάβες από την ακτινοβολία UV στο μάτι συμβαίνουν ενώ οι άνθρωποι είναι σε νεαρή ηλικία, αλλά η ζημιά εμφανίζεται αργότερα, όταν ένα άτομο φτάνει στην ενηλικίωση. Πιστεύεται, πλέον, ότι το 80% των ζημιών λαμβάνουν μέρος πριν από την ηλικία των 20 ετών. Βεβαιωθείτε ότι τα γυαλιά ηλίου των παιδιών δεν είναι παιχνίδια και ότι η προστασία UV που προσφέρεται είναι η ίδια όπως και για ένα ζεύγος ενήλικα. Για την καλύτερη προστασία, αναζητήστε γυαλιά με τουλάχιστον 98 τοις εκατόν προστασία UV. Τα παιδιά πρέπει να αλλάζουν τα γυαλιά ηλίου τους πολύ πιο συχνά από τους ενήλικες, δεδομένου ότι θα πρέπει να φορούν πάντα γυαλιά ηλίου που είναι κατάλληλα εφαρμοσμένα στο πρόσωπό τους. Ένα παιδί θα έπρεπε να αλλάζει γυαλιά ηλίου τουλάχιστον κάθε δύο χρόνια, για το λόγο ότι το μέγεθος του προσώπου του δεν μένει στάσιμο.

Είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι με σκούρα μάτια δεν χρειάζονται γυαλιά ηλίου;

Όχι, δεν είναι αλήθεια. Έστω και αν ένα άτομο έχει περισσότερη μελανίνη στην ίριδα, δεν είναι απαραίτητα σωστή η θεωρία ότι αντιστέκεται περισσότερο στην ακτινοβολία. Όλοι χρειάζονται γυαλιά ηλίου, ανεξαρτήτως χρώματος ματιού.

Αν κάποιος φορά γυαλιά οράσεως ή φακούς, είναι απαραίτητη η χρήση γυαλιών ηλίου;

Στα γυαλιά οράσεως μπορεί να προστεθεί ένα στρώμα, το οποίο παρέχει UV προστασία, διατηρώντας παράλληλα άχρωμη εμφάνιση. Παρά το γεγονός ότι ορισμένες εταιρείες προσφέρουν φακούς επαφής με προστασία UV, είναι απαραίτητη η χρήση γυαλιών ηλίου, αφού οι φακοί επαφής δεν καλύπτουν το σύνολο του ματιού.

sigmalive.com