Εκτοξεύεται ο πληθωρισμός

Η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου επιβεβαιώνει πλέον και επίσημα και προειδοποιεί ότι «περαιτέρω πληθωριστικές πιέσεις μπορεί να διαφανούν από τις μεγαλύτερες αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου και των αγροτικών προϊόντων από τη μια και του ενδεχόμενου μεγαλύτερου ρυθμού πιστωτικής επέκτασης λόγω χαμηλότερων επιτοκίων». Οι νέες φορολογίες και η πιθανή αύξηση στην τιμή του νερού μπορούν να δημιουργήσουν πληθωριστικές πιέσεις. Ωστόσο, επίδραση στον πληθωρισμό ενδέχεται να δημιουργήσει και η περαιτέρω χειροτέρευση στην καταναλωτική εμπιστοσύνη και κατ’ επέκτασιν στις λιανικές πωλήσεις και η πιθανή περαιτέρω αύξηση της ανεργίας και μείωση των μισθών. 

Με βάση τις υποθέσεις εργασίας του Ευρωσυστήματος, το 2010 ο πληθωρισμός στην Κύπρο αναμένεται να ανέλθει στο 2,7% σε σύγκριση με 0,2% το 2009. 

Η σημαντική επιδείνωση που προβλέπεται για τον εγχώριο πληθωρισμό οφείλεται εν μέρει στην αύξηση της τιμής του πετρελαίου, την υποτίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου σε σχέση με το 2009 και στις σημαντικές αυξήσεις που έχουν επέλθει στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, λόγω διαφόρων επιβαρύνσεων που έχουν επιβληθεί από την ΑΗΚ. Αντίθετα, αναμένεται να καταγραφεί επιβράδυνση στις τιμές των υπηρεσιών - λόγω των απρόβλεπτων καιρικών συνθηκών που επηρεάζουν τις τιμές των φρούτων και των λαχανικών. Το 2011 ο πληθωρισμός αναμένεται να επιδεινωθεί περαιτέρω και να φθάσει στο 3,4% λόγω, εν μέρει, της επιβολής ΦΠΑ της τάξης του 5% στα τρόφιμα και στα φαρμακευτικά προϊόντα, καθώς και της επίδρασης της ενέργειας. 

Άνοδος στην ενέργεια

Ποιοι είναι οι κύριοι παράγοντες για την περαιτέρω άνοδο των τιμών στην κατηγορία της ενέργειας κατά το 2011; Σύμφωνα με τις υποθέσεις εργασίας για την τιμή του πετρελαίου και την ισοτιμία ευρώ/δολαρίου, η επίδραση των φορολογικών και άλλων μέτρων που υιοθετήθηκαν στα μέσα του 2010 και η επιπρόσθετη αύξηση που αναμένεται στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος τον Ιανουάριο του 2011, θεωρούνται ως οι βασικοί παράγοντες για την αύξηση των τιμών στην κατηγορία της ενέργειας. 

Εξαιρουμένης της ενέργειας, ο ΕνΔΤΚ αναμένεται να καταγράψει αύξηση της τάξης του 2,5% το 2011 σε σύγκριση με 0,7% το 2010, αντικατοπτρίζοντας την επιβολή του ΦΠΑ. Το 2012 ο ΕνΔΤΚ αναμένεται να καταγράψει άνοδο 2,4% και εξαιρουμένης της ενέργειας άνοδο 2,0%. 

Ο καφές και το ψωμί

Πώς επηρεάζεται, όμως, ο κάθε καταναλωτής στην «κρίση» του για τον πληθωρισμό και πώς τη βιώνει ο καθένας; 

Οι οικονομολόγοι παρουσιάζουν τη δική τους θέση. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα προϊόντα που ο κάθε καταναλωτής αγοράζει τακτικά. Για παράδειγμα, ο καφές, το ψωμί, το εισιτήριο για το λεωφορείο θεωρούνται συχνές αγορές που ένα άτομο μπορεί να κάνει κάθε ημέρα. Οπόταν αυτά τα αγαθά επιμετρούν περισσότερο στην κρίση του καταναλωτή για τον γενικό πληθωρισμό. Τα τελευταία χρόνια, παρατηρούμε ότι οι τιμές τέτοιων αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζονται συχνά έχουν αυξηθεί σημαντικά, κυρίως σε κατηγορίες όπως είναι τα τρόφιμα -στις υπεραγορές και στα εστιατόρια- οι μεταφορές (κόμιστρα ταξί), τα καύσιμα, ο καπνός κ.ά.

Θυμούνται τις ακριβές τιμές

Όπως αναφέρουν οι οικονομολόγοι, ο καταναλωτής θυμάται τις αυξήσεις των τιμών περισσότερο από τις μειώσεις τους. Είναι στην ψυχολογία του ανθρώπου να θυμάται περισσότερο τις δυσάρεστες εμπειρίες, παρά τις ευχάριστες. Όταν η τιμή ενός προϊόντος ανεβαίνει, αυτό αποτυπώνεται περισσότερο στη μνήμη από τη μείωση της τιμής του. Αυτό μπορεί να μας οδηγήσει σε λανθασμένες αντιλήψεις σε σχέση με το πώς αλλάζουν οι τιμές στο σύνολό τους. 

Από τις έρευνες καταναλωτών συχνά προκύπτει ότι οι άνθρωποι έχουν την αίσθηση ότι ο πληθωρισμός είναι υψηλότερος απ' ό,τι πραγματικά φανερώνουν οι δείκτες τιμών.

Πώς διαμορφώνονται οι εκτιμήσεις του κόσμου για τον πληθωρισμό δείχνουν και διάφορες ακαδημαϊκές μελέτες, που έχουν καταλήξει στα ακόλουθα συμπεράσματα:

Οι αυξήσεις των τιμών προσελκύουν την προσοχή μας περισσότερο απ' ό,τι η σταθερότητα ή η μείωση των τιμών. Οι αυξήσεις των τιμών μένουν στη μνήμη μας περισσότερο χρόνο. Έχουμε την τάση να προσέχουμε λιγότερο τις σταθερές ή μικρότερες τιμές, αν και αυτές οι τιμές λαμβάνονται επίσης υπόψη στον υπολογισμό του μέσου ρυθμού πληθωρισμού. 

Οι καταναλωτές προσέχουν περισσότερο τις τιμές των προϊόντων που αγοράζουν συχνότερα. Τα τελευταία χρόνια, οι τιμές ορισμένων προϊόντων και υπηρεσιών που καταναλώνουμε συχνά έχουν αυξηθεί πάνω από τον μέσο όρο. Συχνά δίνουμε υπερβολική προσοχή στις μεταβολές των τιμών αυτών των αγαθών και υπηρεσιών όταν σκεφτόμαστε τον πληθωρισμό. Έτσι, μπορεί να υπερεκτιμήσουμε τον πληθωρισμό που πράγματι καταγράφεται. 

Οι καταναλωτές προσέχουν λιγότερο τις τιμές των προϊόντων που αγοράζουν σπανιότερα και τις άμεσες χρεώσεις. Ένα σημαντικό ποσό του προϋπολογισμού των νοικοκυριών δαπανάται σε αγαθά και υπηρεσίες τα οποία αγοράζουν λιγότερο συχνά. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα αυτοκίνητα και τα πακέτα διακοπών. Υπάρχουν επίσης είδη για τα οποία πληρώνουν με αυτόματη χρέωση τραπεζικού λογαριασμού (άμεσες χρεώσεις και πάγιες εντολές πληρωμής), όπως το ενοίκιο και οι λογαριασμοί τηλεφώνου. Έχουν την τάση να δίνουν μικρότερη προσοχή σε αυτές τις δαπάνες και στις μεταβολές των αντίστοιχων τιμών όταν σκέφτονται τον πληθωρισμό. 

Τι είναι ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή

Ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή αποτελεί οικονομικό δείκτη που είναι σχεδιασμένος, ώστε να μετρά τις μεταβολές στις τιμές που καταβάλλουν τα νοικοκυριά για αγαθά και υπηρεσίες. Για την Ε.Ε. υπάρχει ο Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ). Κάθε μήνα, οι εθνικές στατιστικές υπηρεσίες χρησιμοποιούν τις λεγόμενες «εναρμονισμένες» μεθόδους για την καταγραφή των τιμών καταναλωτή για μια μεγάλη κατηγορία αγαθών και υπηρεσιών που είναι ενδεικτικές της τελικής εθνικής καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών. Η Eurostat χρησιμοποιεί τα δεδομένα των εθνικών στατιστικών υπηρεσιών για να υπολογίσει τον ΕνΔΤΚ για την Ευρωζώνη και το σύνολο τής ΕΕ. 

Η εναρμονισμένη μέθοδος επιτρέπει τη σύγκριση μεταξύ των στατιστικών στοιχείων των κρατών μελών. Ο ΕνΔΤΚ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον προσανατολισμό της δημοσιονομικής πολιτικής, καθώς αποτελεί το βασικότερο μέτρο που χρησιμοποείται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) για να αξιολογεί τη σταθερότητα των τιμών στην ευρωζώνη.

Περισσότερα προϊόντα στο καλάθι της νοικοκυράς

Να σημειωθεί ότι την περασμένη εβδομάδα η Τεχνική Επιτροπή Τιμαρίθμου αποφάσισε την προσθήκη 181 νέων αγαθών και υπηρεσιών στα είδη του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, ανεβάζοντας τον αριθμό των αγαθών και υπηρεσιών του νέου καλαθιού της νοικοκυράς στα 850.

Ο Διευθυντής της Στατιστικής Υπηρεσίας, Γιώργος Γεωργίου, ανέφερε ότι «η απόφαση αυτή ήταν αποτέλεσμα μιας μεγάλης έρευνας που διήρκεσε ένα χρόνο περίπου, με σκοπό να καλύψει όλες τις εποχικές διακυμάνσεις στις αγορές των πολιτών». 

Η έρευνα κατέδειξε διαφοροποίηση βαρών στο νέο καλάθι της αγοράς, ενώ διαπιστώθηκε ότι υπάρχουν αγαθά και υπηρεσίες που καταναλώνονται και κρίνονται απαραίτητα.